Waar is het noorden? Noem 3 locaties.

In Nederland en Belgie hebben we er eigenlijk weinig ‘last’ van en is het vooral een theoretisch vraagstuk. Maar er bestaat zowel een magnetisch als een geografisch noorden. En om het erger te maken: het magnetisch noorden verplaatst zich ook nog elk jaar. Hoe zit dat nu eigenlijk?

Het geographische noorden ligt op een vaste plek. Deze is vastgesteld en verandert niet. Als je op je navigatie-apparatuur naar het noorden kijkt, kijk je naar het geografische (of ware) noorden, als je ook rekening houdt met de type projectie van de kaart. Ook je navigatiekaart is gericht op dit geografische noorden. Dit gebruik je tijdens het plannen van je vlucht.

In het vliegtuig gebruik je het kompas. Dit kompas richt zich op het aardmagnetisch veld, dat uiteindelijk uitkomt in de magnetische polen. Doordat dit geen rechte lijnen zijn, zal je kompas niet exact het magnetische noorden aanwijzen.

Het verschil tussen het ware noorden en hetgeen je kompas aanwijst wordt magnetische declinatie of variatie genoemd. Op je vliegkaarten vind je lijnen die aangeven hoeveel graden verschil de variatie is, en hoeveel dit per jaar afwijkt. Met dit verschil dien je rekening te houden in je vluchtvoorbereiding: uiteindelijk vlieg je je koers op het kompas.

In Nederland en Belgie is de afwijking zo rond de 0.5 graad W. Dat is behoorlijk klein, en zo precies zul je niet kunnen sturen. In andere landen kan de afwijking echter oplopen tot 30 graden! Meer dan 3 graden variatie betekent dat je er praktisch rekening mee zult moeten houden.

Het is ook goed om te bedenken dat in de meeste landen de landingsbaan nummers (27, 18R, etc) hun richting bepalen ten opzichte van het magnetische noorden. Dus dan komt het overeen met de koers die je afleest op het kompas. De windrichting die de verkeersleiding aangeeft is echter in geografische richting. Je zult dus met het bepalen van eventuele crosswind limieten hier rekening mee moeten houden. Op je vliegkaart vind je ook VOR’s; daarvan is de 0-lijn weer gericht op het magnetische noorden.

Het berekenen van het verschil tussen het ware en magnetische noorden is relatief makkelijk. Onthoud “East is Least”. Op het moment dat de variatie oostelijk gericht is, zul je dus de variatie van de ware koers moeten aftrekken om bij de kompas koers te komen.

Dus bij 15 graden E variatie en een ware koers van 180 graden, zul je als kompas koers 165 moeten aanhouden. Wel natuurlijk nog rekening houdend met de windcorrectie en de specifieke kompasafwijking van het vliegtuig, de deviatie. Zou de variatie 15 graden W zijn, dan wordt je kompas koers 195 graden.

Zoals gezegd zul je in Nederland en Belgie nauwelijks gebruiken omdat de variatie zo klein is. Maar desondanks een goede oefening om regelmatig te doen!

Dat derde noorden is overigens het astronomische noorden. Maar zolang je niet in FL660 komt, hoef je je daar als piloot weinig zorgen over te maken…